عکاسی خیابانی | Street Photography

به عنوان ابتدایی‌ترین تعریف، عکاسی خیابانی یک عکاسی بی پرده از موقعیت‌های عمومی است.

عکاسی خیابانی متدی از عکاسی مستقیم است که تصویری خالص از یک موقعیت را نشان می‌دهد، مانند آنکه آینه‌ای در برابر جامعه گرفته باشید.

البته گاهی هم می‌تواند به یک سوژه خاص در یک زمان و موقعیت مشخصی متمرکز گردد و احساسات و شرایط فرد و یا افراد در آن لحظه به تصویر بکشد. عکاسان خیابانی روزمره‌گی‌های زندگی را به امری اسطوره‌ای و حتی حماسی بدل می‌سازند. خیابان برای آنها مانند نمایشی بی‌انتها است وبازیگران آن تا زمانی که شاتر به صدا درآید متوقف نمی‌شوند.

عکاسی خیابانی صحنه‌هایی از زندگی روزمره مردم را سوژه اصلی خود قرار می‌دهد.

خیابان‌ها، پارک‌ها، مساجد، محل‌های خرید و مراکزی که مردم در آن گرد هم می‌آیند، محل اصلی تهیه عکس‌های خیابانی هستند. هر چند این عکاسی شاخه‌ای از عکاسی مستند به‌شمار می‌آید اما از بعضی لحاظ با آن متفاوت است، از جمله اینکه هدف اصلی عکاسی خیابانی به تصویر کشیدن مردم است و نه پوشش یک اتفاق! در واقع این شاخه از عکاسی آینه‌ای است در برابر مردم که گاهی نیز با شوخ‌طبعی یا لحنی طعنه‌آمیز پیام‌های سیاسی یا اجتماعی را منتقل می‌کند، که در چنین شرایطی به عکاسی مستند نزدیک می‌شود.

بسیاری از عکاسان خیابانی به دنبال صحنه‌هایی می‌گردند که یک حس آنی یا واکنش بصری را به وجود بیاورد، مخصوصا از طریق شوخی یا شیفتگی مبهم، سوژه‌های عحیب و غریب یا اتفاقات فراطبیعی.

عکاسی خیابانی رپورتاژ نیست. برای عکاس خیابانی هیچ وظیفه ای برای مستند کردن موضوعی خاص وجود ندارد. سوژه اصلی عکاسی خیابانی به‌طور کلی زندگی کردن و گنجاندن آن در فریم‌ها است. این امر به انتخابی دقیق از عناصر بصری نیاز دارد و توجه فوق‌العاده‌ای را به لحظه انتخاب شده برای نوردهی می‌طلبد. این دو عامل در ابتدا ممکن است برای همه شاخه‌های عکاسی، امری بدیهی به نظر برسند اما در عکاسی خیابانی بسیار حیاتی می‌باشد زیرا تنها با این دو ابزار است که عکاس خیابانی معنا را بیان می‌کند. هیچ تنظیم یا نوردهی‌ای، زمان آماده‌سازی مشخصی، و به صورت ایده‌آل هیچ پیش فرضی وجود ندارد.

برای بسیاری از عکاسان خیابانی این یک تجربه مبهم است و برخی گزارش می‌دهند که هنگام مشاهده دقیق رفتار دیگران، کنترل خود را از دست می‌دهند، که این درگیری عاطفی آنهاست.

تاریخچه عکاسی خیابانی

عکاسی خیابانی در دهه ۱۸۹۰ میلادی شکل گرفت که با دوران معرفی دوربین‌های قابل جابه‌جایی و دوربین‌های ۳۵ میلیمتری همزمان است. یکی از معروف‌ترین دوربین‌‌ها برای عکاسی خیابانی در آن زمان دوربین لایکا (Leica) بود که مورد استفاده هنری کارتیه برسون (Henri Cartier-Bresson) فوتوژورنالیست معروف فرانسوی قرار می‌گرفت. وی به اقصی نقاط دنیا سفر می‌کرد و با صبری بی انتها و به صورتی نامحسوس صحنه‌ها را ثبت می‌کرد. توانایی منحصربه‌فردش در ثبت لحظه قطعی (The Decisive Moment)، چشم دقیقش برای طراحی صحنه، شیوه منحصربفرد کارش و بیان ادبی‌اش در مباحث تئوری و عملی عکاسی، وی را به عنوان یک شخصیت افسانه‌ای در میان فتوژورنالیست‌های هم‌دوره‌اش تبدیل کرد. هانری کارتیه برسون به همراه رابرت کاپا و دوتن دیگر از موسسان آژانس عکس مگنوم در نیویورک و پاریس بود‌. تک عکس‌ها و عکس-داستان‌هایش برای سه دهه زینت بخش معتبرترین مجله‌های دنیا بوده‌است و نسخه‌های مختلفی از آثارش همچنان بر دیوارهای موزه‌های آمریکا و اروپا نمایش داده می‌شود.

هنری کارتیه برسون می‌گوید: لحظه‌ای خلاقانه که به اندازه کسری از ثانیه طول می‌کشد، کل زمانی‌ست که برای عکاسی خیابانی در اختیار دارید. باید ترکیب‌بندی یا احساسی که زندگی خودش به شما ارائه می‌دهد را ببینید و پیش از فشار دادن دکمه شاتر دوربین آن را درک کرده باشید. این همان لحظه‌ای‌ست که عکاس خالق آن است و اگر لحظه را از دست دهید برای همیشه از دست رفته است!

عکاس مشهور ایرانی عباس عطار، معروف به عباس مگنوم، عکاسی خبری بود که معروف‌ترین عکس‌هایش مربوط به انقلاب بافرا در آفریقا و عکس‌های خبری متعدد از کشورهای بنگلادش، ویتنام، خاورمیانه، شیلی، آفریقای جنوبی و زادگاهش ایران است. این عکاس بزرگ در سال ۱۹۸۱ به آژانس عکس مگنوم پیوست و در سال ۱۹۸۵، عضو تمام‌وقت آن شد. او در میان سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۱، رئیس دوره‌ای این آژانس بود. عکسهای خبری وی در مجلات معتبر دنیا به چاپ رسیده است. او در بسیاری از بزرگترین اتفاقات تاریخی جهان حضور داشته و معنای عکاسی خبری را از نو تعریف کرده است. عکس‌های سیاه و سفید عباس عطار، مانند تاریخی مصور از اتفاقات بزرگ تاریخ معاصر در دستان ما قرار دارد.

سال‌های ۱۹۷۵ تا ۱۹۸۰ نقطه اوج و شکوفایی تاریخ عکاسی خیابانی است. در قرن بیستم، عکاس‌های خیابانی اطلاعات جامع و دقیقی از زندگی مردم در خیابان‌های اروپا و آفریقا جمع‌آوری کرده‌اند.

یکی دیگر از عکاسان خیابانی ویوین دوروتی مایر (Vivian Dorothy Maier) بود، وی یکی از زنان موفق در حوزه عکاسی خیابانی بشمار می‌رود. زنی که بعد از مرگش به تیتر رسانه‌های جهان تبدیل شد. مایر را می‌توان یکی از عکاسان خیابانی موفق دانست که علاقه و استعدادش را برای هیچ‌کسی بازگو نکرد و تا پایان عمر از آن سخن نگفت. ویون مایر در اصل یک پرستار بچه بود که عکاسی را در اوقات فراغت خود پیگیری می‌کرد. عکس‌های بجا مانده از او اغلب از مردم و معماری شهرهای نیویورک، شیکاگو و لس آنجلس است. پس از مرگ وی در سال 2009 میلادی، ۲۰۰ هزار نگاتیو از عکس‌های مایر در چمدانی پیدا شد که یک عکاس آن را از یک مزایده خریداری کرده بود. پس از انتشار عکس‌های مایر در فضای اینترنت، کمتر علاقه‌مند به عکاسی در جهان بود که کارهایش را تحسین نکند. زندگی و آثار هنری مایر سوژه فیلم مستندی با عنوان «در جستجوی ویوین مایر» شد که نامزد جایزه اسکار بهترین فیلم مستند از هشتاد و هفتمین دوره جوایز اسکار شد.

با پیدایش اینترنت به سبک رایج امروزی و انقلابی که در دوربین‌های تک‌لنزی انعکاسی (SLR) دیجیتال در اوایل قرن بیست و یکم پدید آمد عکاسی خیابانی رواجی دوباره یافته است.

امروزه موزه‌ها و دانشگاه‌ها دوره‌هایی در مورد تاریخ عکاسی خیابانی و همچنین آموزش آن برگزار می‌کنند. با اینحال تعداد کمتری از عکس‌هایی را می‌بینیم که نمادی از زندگی واقعی هستند، از سوی دیگر با افزایش یافتن علاقمندی در عکاسی خبری/ مردمی فرصت تازه‌ای برای دوستداران این سبک عکاسی فراهم کرده است تا عکس‌هایشان را به نمایش بگذارند و کار عکاسان خیابانی در این دوره حیاتی‌تر از همیشه به نظر می‌رسد.

جهان به عنوان یک منبع شگفت‌انگیز همیشگی و خیره‌کننده برای نمایش انسانی و غرایز اعجاب‌آور باقی خواهد ماند، پس همانطور که واکر اوانز توصیه می‌کند: چشم بدوزید، کنجکاوی کنید، گوش فرا دهید و گوش بایستید.

عکس خیابانی تصویری است که حس و حال خیابان را با تماشای آن لمس کنید. بیاد داشته باشید که برای خلق عکس خیابانی لازم نیست تصاویر را فقط از خیابان‌های شهر ثبت کنید؛ آنها می‌توانند از هر جا و مکانی باشند. عکاسی خیابانی در جستجو کردن، پیدا کردن و واکنش نشان دادن خلاصه می‌شود.

مهمترین نکته‌ای که در مورد این سبک از عکاسی باید به خاطر بسپارید این است که به صبری مضاعف نیاز دارد. در عکاسی خیابانی هیچ نورپردازی وجود نداشته و زمان آماده سازی بسیار اندک است و هیچ پیش شرطی برای انجام آن وجــود ندارد. به همین دلیل است که به عکاسی خیابانی، عکاسی بی هوا (Snap Shot) هم گفتـه می شود.