تاریخچه پیدایش کانون تبلیغاتی در ایران
Sahar Khalaj
مقالات آموزشی | Blog
بازدید: 4538
کانون تبلیغاتی، سازمانی خدماتی است که متخصص در برنامه ریزی، توسعه، مدیریت و اجرای برنامه تبلیغاتی برای مشتریان می‌باشد.
آژانس های تبلیغاتی، ساخت، تحقیق، مدیریت و اجرای آگهی در سیستم عامل های مختلف رسانه ای را برای تبلیغ کننده طراحی می‌کنند.
تاریخچه تبلیغات
تاریخچه تبلیغات در ایران را به طور كلی می توان به دو دوره تقسیم كرد:
دوره باستان: تبلیغات در دوره باستان به طور كلی نوعی ارتباطات شفاهی، تحت تأثیر كشاورزی و ویژگی‌های آن بود. مانند سایر كشورهای دیگر در آن زمان علایم تجاری، دیوار نوشته‌ها و جارچی‌ها مهمترین شیوه‌های پیام‌رسانی و آگهی به شمار می رفتند.
دوره عصر جدید: با ورود دستگاه چاپ به ایران و انتشار اولین روزنامه در دوران قاجار، اندک اندک آگهی‌های تجاری نیز به نشریات راه یافتند. بدین ترتیب آگهی در رسانه‌های جمعی ایران از دیواركوب شروع شد و به نشریه‌های ادواری، كتاب، سینما، رادیو و سرانجام تلویزیون راه یافت. افزون بر این‌ها نشر آگهی‌های مستقیم در ایران به تقلید سایر کشورهای جهان به اشکال مختلف دیگر، از جمله به صورت انتشار کتابچه یا به اصطلاح بروشور و کاتالوگ نیز در کشور ما مرسوم بوده است.
آگهی یا آگهی نامه
نخستین بار در دوران قاجار از کلمه اعلان و اشتهارنامه برای آگهی های امروزی استفاده میکردند که در بین عموم مردم رایج نبود، به دنبال تشكیل فرهنگستان ایران در سال 1314هجری شمسی واژه آگاهی جایگزین اعلان شد، اما رییس وقت اداره كل شهربانی طی نامه‌ای از ریاست وزرا درخواست كرد كه چون كلمه آگاهی برای تامینات اداره كل شهربانی تعیین شده است، به تمام وزارتخانه‌ها و دوایر دولتی دستور صادر شود كه دیگر از واژه آگاهی به جای اعلان استفاده نگردد. بعد از آن کلمه آگهی جای آگاهی را گرفت.
ظهور کانون‌های آگهی و تبلیغاتی
در سال 1267هجری شمسی نخستین آگهی در مطبوعات عهد ناصری ( ناصرالدین شاه قاجار ) درج شد، این آگهی به سفارش یک تاجر فرنگی به نام موسیو روجیاری بود که در شماره ششم روزنامه وقایع‌الاتفاقیه به چاپ رسید، از آن به بعد تعداد آگهی‌ها در آن دوره به طرز روز افزونی بالا رفت.
در آن زمان مؤسسه تبلیغاتی توسط آقای معزی تاسیس گردید، که آگهی های بازرگانی را در سینماها به صورت اسلاید نمایش میداد. این موسسه بعدها توسط آقای نعمتی مدیریت شد. در واقع اولین کانون آگهی در سال ۱۳۱۶ هجری شمسی با عنوان کانون تبلیغاتی زیبا به مدیر مسئولی حمزه نعمتی راه اندازی شد و نخستین مؤسسه تبلیغاتی ایران بود که به طور رسمی به عضویت اتحادیه مؤسسات تبلیغاتی انگلستان و اتحادیه بین المللی تبلیغات ایالات متحده درآمد.
در سال ۱۳۱۹ هجری شمسی اداره کل تبلیغات و انتشارات توسط عیسی صدیق در خانه سیدالعراقین تأسیس شد. شروع فعالیت تبلیغات تجاری به معنی واقعی به سال ۱۳۲۵ برمیگردد، چنان که در سال ۱۳۳۷در تهران ۱۸ کانون آگهی مشغول به فعالیت بودند. اصولاً این دوره را دوره شروع تبلیغات تجاری در همه دنیا می‌دانند.
سیر تحولات تبلیغات تجاری در ایران از سال ۱۳۲5 هجری شمسی به بعد رخ داد، گه‌گاه طرح های جالب آگهی در روزنامه ها و مجلات چاپ می شد، این طرح‌ها از طریق موسسات اروپایی و آمریکایی به دست شرکت‌های بازرگانی واردکننده کالاهای خارجی در ایران می رسید و در ایران فقط متن آنها به فارسی ترجمه می‌شد و در روزنامه ها چاپ می گردید. این قبیل کارهای تبلیغاتی را افرادی انجام می‌دادند که هنوز دفتری به نام مؤسسه تبلیغاتی نداشتند و در آن زمان این قبیل فعالیت‌های تبلیغاتی را ضمن حرفه خبرنگاری و روزنامه نویسی خود انجام می دادند. یکی از معروف ترین این افراد آقای اسحاق فنزی بود که در ادامه فعالیتش یک دفتر تبلیغاتی به نام آژانس هاواس تاسیس کرد، این دفتر بعدها به مؤسسه تبلیغاتی فنزی تغییر نام داد.رونق صنعت داخلی باعث رشد تبلیغاتی بی‌سابقه‌ای در تعداد مؤسسات تبلیغاتی و نحوه انجام کارهای تبلیغاتی شد تعداد زیادی از مؤسسات تبلیغاتی با سابقه که قدرت مالی و فنی کار در شرایط جدید را نداشتند یکی پس از دیگری تعطیل شدند و تنها چند مؤسسه تبلیغاتی توانستند پا به مرحله جدید بگذارند. معروف‌ترین این مؤسسات عبارت بودند از: زیبا، وگا، سینا، آوا، زهره، فنزی.
از سال ۱۳۳۵ هجری شمسی طرح‌های تبلیغاتی کم‌کم رنگ و بوی ایرانی به خود گرفتند. این دگرگونی از سال ۱۳۴۰ به بعد بیشتر به چشم می‌خورد، در طرح‌های جراید و مجلات از ضرب‌المثل‌های ایرانی و عبارات مانوس مردمی بیشتر استفاده شد. رفته‌رفته رنگ و روی فیلم‌های تبلیغاتی که در ایران تهیه می‌شد، تغییر یافت و اگرچه تکنیک این فیلم‌ها ضعیف بود ولی به علت ایرانی بودن موضوع و آشنا بودن چهره‌ها در بیننده اثر بیشتری بر جای می‌گذاشت.
پس از قیام مردمی ۱۵ خرداد در سال1342 هجری شمسی با توجه به شرایط جدید، دولت به تمرکز برنامه‌های تبلیغاتی و توسعه امکانات ارتباطی توجه خاصی پیدا کرد. در سال 1346 سازمان تلویزیون ملی ایران تاسیس شد و چند سال با ادغام رادیو در آن، عنوان سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران را به خود گرفت. از آن پس تبلیغات در تلویزیون اهمیت ویژه ای یافت. در پی این تحولات، سازمانهای تبلیغاتی به منظور حفظ و حمایت از حقوق خود و تحکیم اصول همکاری بین افراد صنف و به منظور بهبود وضع خود، اتحادیه ای به نام اتحادیه دارندگان سازمانهای تبلیغاتی تشکیل دادند.
قابل ذکر است اولین جشنواره فیلم های تبلیغاتی نیز در سال ۱۳۴۹ هجری شمسی در شیراز برگزار شد.
با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 هجری شمسی فعالیت شركتهای تبلیغاتی عملاً به نوعی متوقف شد. ولی با این وجود در سال 1358 شورای انقلاب با تصویب آیین‌نامه تأسیس و نظارت بر نحوه كار و فعالیت كانون‌های آگهی و تبلیغاتی بر فعالیت جدید كانون‌های تبلیغاتی صحه گذاشت، اما ین اقدام حركت جدیدی را به تناسب میزان و وضعیت فعالیت آنان در قبل از انقلاب موجب نشد، چون ساختار عمده اقتصاد ایران بر محور كالاهای مصرفی تحت مشاركت یا سرمایه‌گذاری شركتهای خارجی واقع بود و بخش عمده‌ای از كالاهای مصرفی كه قابلیت تولید در داخل كشور را نداشتند از خارج وارد می شد، عملاً دستخوش تغییر شدند و نوعی توقف حاصل شد.
سال‌های 1357 تا 1359 شور و شوق انقلابی سراسر كشور را فرا گرفته بود و از نظر روان شناسی یك نوع بی نیازی به لحاظ شعارهای اولیه انقلاب بین مردم وجود داشت، این بی نیازی از مسایل اقتصادی با ارایه روحیه همكاری به تعاون، مساعدت، اطمینان و اعتماد به آینده بهتری، معنی پیدا می كرد كه این موضوع منجر به كم رنگ شدن فعالیت‌های تبلیغاتی شد و به دنبال آن با شروع جنگ تحمیلی عمده فعالیت رسانه‌های داخلی بر محور اخبار مربوط به دفع تهاجم دشمن و حفظ كشور شد، در این دوران با نگرش خاص سازمان‌ها و گروه های مختلف كشور روی این رویداد مهم، فضای جامعه بر فضای بدون تبلیغات بازرگانی مبدل شد و تبلیغات به طور طبیعی در اختیار جنگ قرار گرفت.
با خاتمه جنگ تحمیلی و با آغاز دوران سازندگی و رشد فعالیت‌های اقتصادی در سال های 1370 1369تبلیغات تجاری افزایش چشمگیر و قابل توجهی یافت به طوری كه در مدت دو سال، توجه مسئولان معاونت امور مطبوعاتی و تبلیغاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را بخود معطوف كرد و این معاونت نیز از سال 1372 هجری شمسی امر ساماندهی فعالیت كانون‌های تبلیغاتی را مطابق وظایف قانونی خود در دستور كار قرار داد و بر این اساس اداره كانون‌های تبلیغاتی تشكیل و موظف به ساماندهی موضوع تبلیغات بازرگانی و امور مربوط به آن شد.
اداره كانون‌های تبلیغاتی پس از تشكیل، ابتدا نسبت به شناسایی كانون های فعال كه به طور غیرقانونی در سطح كشور به ویژه تهران فعالیت داشتند، اقدام نمود. این اداره در اولین گام با اعلام موجودیت و پذیرش تقاضا برای صدور مجوز، بیش از 700 كانون را مورد شناسایی قرار داد و با تكیه بر اهداف فرهنگی نظام جمهوری اسلامی ایران به سر و سامان دادن آنها پرداخت. در حال حاضر صدور مجوز فعالیت برای كانون‌های آگهی توسط اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان ها انجام می‌شود.
طی ین سال‌ها اداره كانون‌های آگهی و تبلیغات بازرگانی با تدوین دستورالعمل‌های پیشنهادی و ارسال آن به كمیته مركزی سازمانهای تبلیغاتی (كه عالی‌ترین مرجع رسیدگی به امور تبلیغات بازرگانی كشور است) پس از تصویب برخی دستورالعمل ها در كمیته مذكور و ارسال این مصوبات و آیین‌نامه ها به وزارتخانه ها و مراجع ذیربط، سعی در موظف نمودن مؤسسات تبلیغاتی به رعایت مفاد قانونی آیین نامه و سیاست های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داشته است.
